Προς κατάργηση ο θρησκευτικός όρκος...

Προβληματίζεται σοβαρά η κυβέρνηση και μελετά το ενδεχόμενο να προχωρήσει σύντομα σε πλήρη κατάργηση του θρησκευτικού όρκου σε δικαστήρια και δημόσιες υπηρεσίες.


Αφορμή για την προώθηση της κατάργησης αποτελεί η υπόθεση του δικηγόρου Θ. Αλεξανδρίδη. Αρνήθηκε να δώσει θρησκευτικό όρκο ως δικηγόρος και προσέφυγε στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων δικαιωμάτων, προκαλώντας τον Φεβρουάριο του 2008 την καταδίκη της Ελλάδας για παραβίαση της ελευθερίας της θρησκευτικής συνείδησης.
Εκτοτε έχουν... κατατεθεί από άλλους δικηγόρους πολλές ακόμη προσφυγές κατά της χώρας μας, η οποία καλείται τώρα να προσαρμοστεί άμεσα με την ευρωπαϊκή νομολογία στο θέμα αυτό. Ηδη το Δικαστήριο, ενόψει και των νέων δικών που έρχονται το 2010, με αλλεπάλληλα ερωτήματά του προς την κυβέρνηση ζητά να μάθει τι έχει κάνει η χώρα μας, για να εφαρμόσει την παραπάνω καταδικαστική απόφαση.
Αυτό πολύ απλά σημαίνει πως η κυβέρνηση, για να αποφύγει νέες καταδίκες και διεθνή διασυρμό της χώρας, πρέπει πολύ σύντομα να απαλείψει οριστικά από τους Κώδικες Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας τον Κώδικα περι δικηγόρων, τον Κώδικα δημοσίων υπαλλήλων και τους στρατιωτικούς κανονισμούς, κάθε αναφορά σε θρησκευτικό όρκο υπαλλήλων και πολιτών, έστω και εάν αυτός προβλέπεται προαιρετικά!
Σήμερα ο Δημασιοϋπαλληλικός Κώδικας και οι Κώδικες Πολιτικής και Ποινικής Δικονομίας καθιερώνουν εναλλακτικά στο θρησκευτικό όρκο, τη διαβεβαίωση. Οποιος (υπάλληλος ή μάρτυρας σε δίκη) δηλώσει ότι δεν πρεσβεύει καμία θρησκεία, μπορεί να επικαλεσθεί την τιμή και τη συνείδησή του. Ομως και αυτή η δυνατότητα δεν κρίνεται ικανοποιητική από την ευρωπαϊκή νομολογία, καθώς προϋποθέτει την προηγούμενη αρνητική δήλωση του εμπλεκόμενου πολίτη και οδηγεί στην έμμεση αποκάλυψη των θρησκευτικών του φρονημάτων (ότι δεν δεν είναι χριστιανός ορθόδοξος).
Ετσι, ο μόνος νομοθετικός δρόμος που απομένει στην κυβέρνηση είναι να επιβάλει παντού, υποχρεωτικά, τη διαβεβαίωση (πολιτικό όρκο), απομακρύνοντας τα ιερά ευαγγέλια από δικαστήρια και δημόσιες υπηρεσίες. Και σύμφωνα με πληροφορίες, προς αυτή την κατεύθυνση σχεδιάζονται οι επικείμενες προσαρμογές, καθώς δεν υπάρχει άλλη ενδιάμεση λύση που να ικανοποιεί τις απαιτήσεις του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου.
Τα άρθρα των κωδίκων θα ορίζουν, για παράδειγμα, πως ο μάρτυρας, ο ένορκος ή ο πραγματογνώμονας επικαλούνται την τιμή και τη συνείδησή τους για να καταθέσουν την αλήθεια στο δικαστήριο. Το ίδιο θα ισχύει προφανώς και για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους. Η λέξη «ορκίζομαι» θα πρέπει να αντικατασθεί με τις λέξεις «δηλώνω, επικαλούμενος την τιμή και τη συνείδησή μου ότι...».
Η κατάργηση διά νόμου του θρησκευτικού όρκου, προαναγγέλλει μια συνολική ρύθμιση των σχέσεων κράτους και Εκκλησίας, σε θεσμικό και οικονομικό επίπεδο (βλέπε περιουσία), ώστε οι ρόλοι να παραμείνουν καθαροί και απολύτως διακριτοί. Το ζητούμενο είναι σε ποιο βαθμό θα αντιδράσει η ιεραρχία και ποιες υποχωρήσεις είναι διατεθειμένη να κάνει σ' έναν επικείμενο «ιστορικό συμβιβασμό» με το κράτος.
Στις δεκάδες προσφυγές που οι δικηγόροι (του Ελληνικού Παρατηρητηρίου του Ελσίνκι) κατέθεσαν κατά της χώρας μας και οι οποίες εκκρεμούν στο Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, υποστηρίζουν πως σε διάφορες δικαστικές διαδικασίες αναγκάσθηκαν να δηλώσουν ότι δεν είναι χριστιανοί ορθόδοξοι, γεγονός που παραβίασε το δικαίωμά τους να μην δημοσιοποιούν τις θρησκευτικές τους πεποιθήσεις (αρνητική θρησκευτική ελευθερία).
Στην υπόθεση Αλεξανδρίδη, το Ευρωδικαστήριο εκτίμησε ότι η ελευθερία εκδήλωσης των θρησκευτικών πεποιθήσεων εμπεριέχει επίσης και μια αρνητική πλευρά, δηλαδή το δικαίωμα του ατόμου να μην είναι αναγκασμένο να εκδηλώσει το θρήσκευμά του.
Κατά το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο, η απόφαση του οποίου έχει υπερνομοθετική ισχύ στην Ελλάδα, οι κρατικές αρχές δεν έχουν δικαίωμα να επεμβαίνουν στον τομέα της ελευθερίας συνείδησης του ατόμου και να ζητούν να μάθουν τις θρησκευτικές πεποιθήσεις του. Αυτό μάλιστα ισχύει ακόμη περισσότερο όταν το πρόσωπο είναι αναγκασμένο να ενεργήσει έτσι προκειμένου να ασκήσει ορισμένα καθήκοντα, ιδίως δε στην περίπτωση της ορκωμοσίας!
Το σκεπτικό αυτό, σε συνδυασμό με την προηγούμενη απόφαση του Ευρωδικαστηρίου για βουλευτή του Σαν Μαρίνο (υπόθεση Bouscarini, 1999), με την οποία ο θρησκευτικός όρκος δεν θεωρείται προϋπόθεση ανάληψης καθηκόντων από βουλευτές, δημουργεί νέα δεδομένα στο εγχώριο τοπίο των σχέσεων κράτους - Εκκλησίας. Και προφανώς ανοίγει διάπλατα το δρόμο για πλήρη κατάργηση και του θρησκευτικού όρκου που εξακολουθούν να δίδουν σήμερα, βάσει του Συντάγματος, Πρόεδρος της Δημοκρατίας και βουλευτές.