Τα «στηλιτικά» του 1874 και η παράτυπη ψήφιση του προϋπολογισμού

Όποιος

διαπιστώνει οποιαδήποτε παρατυπία τα τελευταία χρόνια στην ψήφιση του κρατικού προϋπολογισμού, τότε αξίζει να θυμηθεί την ψήφιση του προϋπολογισμού του 1875. Ψηφίστηκε από μια Βουλή όπου ούτε οι μισοί βουλευτές δεν ήταν παρόντες, ασχέτως του τι βολικά...

....
έδειξε η καταμέτρησή τους, και από μια κυβέρνηση που παραβίασε το Σύνταγμα και είχε για καιρό προκαλέσει την οργή του λαού. Ο λόγος για τα ιστορικά περιστατικά που έμειναν στην ιστορία ως τα «στηλιτικά», καθώς και για τα γεγονότα που οδήγησαν σε αυτά.

Το 1873, η κυβέρνηση Δεληγιώργη παραιτείται υπό το βάρος του σκανδάλου των Λαυρεωτικών, σχετικά με την εκτίναξη της τιμής των μετοχών των Μεταλλείων Λαυρίου, την οποία εκμεταλλεύτηκε ο πλούσιος ομογενής Α. Συγγρός.

Ο βασιλιάς Γεώργιος πρέπει τώρα να βρει κάποιον άλλο να σχηματίσει κυβέρνηση άμεσα για να αποφευχθεί το ενδεχόμενο περαιτέρω πολιτικής αστάθειας. Υπενθυμίζεται ότι πρόκειται για μια εποχή όπου το ευμετάβολο των κομματικών συσχετισμών στο Κοινοβούλιο είχε ως επίπτωση τον σχηματισμό πολλών θνησιγενών Κυβερνήσεων.

Ο Γεώργιος στρέφεται τότε στους ηγέτες της αντιπολίτευσης. Αλλά ο Θρασύβουλος Ζαΐμης δεν αποδέχεται την εντολή που έλαβε από τον Βασιλιά, ενώ ο ισχυρός Αλέξανδρος Κουμουνδούρος, που επειδή είχε πολυάριθμη ομάδα βουλευτών υπό την επιρροή του και είχε ισχυρές πιθανότητες σχηματισμού κυβέρνησης, διαφωνεί με τον Βασιλιά σε θέματα εξωτερικής πολιτικής και αποποιείται ομοίως τον σχηματισμό κυβέρνησης.

Ο Βασιλιάς στρέφεται τότε στον Δημήτριο Βούλγαρη ο οποίος όμως διέθετε μόλις 12 βουλευτές. Αυτός δέχεται να σχηματίσει Κυβέρνηση και εκμεταλλευόμενος το βασιλικό προνόμιο περί διάλυσης της βουλής, αφού αρχικά ψηφίζει με την ανοχή της αντιπολίτευσης κάποιες 'δήθεν' δαπάνες για τους πολιτικούς φίλους του, αιφνιδίως παραιτείται και προκηρύσσει εκλογές για τις 23 Ιουνίου του 1874.

Όλως τυχαίως ο Βούλγαρης κερδίζει τις εκλογές αυτές, χωρίς όμως να εξασφαλίσει την πολυπόθητη απόλυτη πλειοψηφία των εδρών και έτσι δεν μπορεί να κυβερνήσει αυτοδύναμα. Τα υπόλοιπα κόμματα καταποντίστηκαν με τον Επαμεινώνδα Δεληγεώργη (πρώην Πρωθυπουργό) και τον Τρικούπη (δυναμικό ανερχόμενο νέο πολιτικό την εποχή εκείνη) να αποτυγχάνουν να εκλεγούν ακόμη και απλοί βουλευτές στην κοινή γενέτειρα τους το Μεσολόγγι.

Φτάνει, λοιπόν, το φθινόπωρο του 1974 και η έναρξη των εργασιών της νέας Βουλής. Προτεραιότητα για τη νέα κυβέρνηση η ψήφιση του προϋπολογισμού. Υπάρχει όμως ένα πρόβλημα: το άρθρο 56 του Συντάγματος προβλέπει την παρουσία τουλάχιστον των μισών βουλευτών (δηλαδή 95) για την ύπαρξη απαρτίας ώστε η συνεδρίαση να είναι έγκυρη. Οι βουλευτές, όμως, της αντιπολίτευσης είναι αποφασισμένοι να μην αφήσουν την κυβέρνηση Βούλγαρη να περάσει τις ρυθμίσεις που επιθυμεί.

Στις 30 Νοεμβρίου ο πρόεδρος του σώματος Ζάρκος συγκαλεί συνεδρίαση για το απόγευμα. Εντελώς τυχαία, όμως, οι περισσότεροι βουλευτές της αντιπολίτευσης δεν ειδοποιούνται εγκαίρως από τους κλητήρες της Βουλής, με αποτέλεσμα στην αίθουσα να βρίσκονται σχεδόν αποκλειστικά οι Βουλγαρικοί βουλευτές. Αυτοί βεβαίως είχαν ειδοποιηθεί.

Ο πρόεδρος της Βουλής, μέλος της παράταξης Βούλγαρη, διαπιστώνει το δίχως άλλο απαρτία, καταγράφοντας ως παρόντες αποχωρούντες αντιπολιτευόμενους βουλευτές που, σίγουροι οτι δεν υπήρχε απαρτία, αποχωρούσαν. Οι αποχωρήσαντες δεν είχαν ζητήσει επίσημα την άδεια του να αποχωρήσουν, άρα ήταν παρόντες, απαντά στις αντιδράσεις βουλευτών της αντιπολίτευσης.

Αφού, λοιπόν, η Βουλή είχε «απαρτία», τότε μπορεί να ψηφίσει τόσο τον προϋπολογισμό του 1875, όσο και άλλα σημαντικά φορολογικά νομοσχέδια με ρουσφετολογικό περιεχόμενο, απαραίτητα για την πολιτική ενίσχυση του Βούλγαρη. Κι ας ήταν παρόντες 85 μόλις βουλευτές, παραβιάζοντας έτσι το Σύνταγμα.

Η αντιπολίτευση συνασπίστηκε σε κοινό αγώνα, η κοινή γνώμη εξεγέρθηκε, οι κυβερνητικοί βουλευτές έγιναν στόχος ύβρεων και προπηλακισμών.

Πολλές εφημερίδες της εποχής κυκλοφορούσαν με πρωτοσέλιδο όλα τα ονόματα των βουλευτων που έλαβαν μέρος στην γελοιοποίηση του κοινοβουλίου και των θεσμών, σε αυτή την 'εσχάτη προδοσία', αποκαλώντας τους 'στηλίτες'.

Η ονομασία αυτή προερχόταν απο την συνήθεια των Αρχαίων Ελλήνων να χαράσσουν τα ονόματα των προδοτών της πατρίδας σε μαρμάρινες αναθηματικές στήλες και αυτές να τοποθετούνται σε εμφανή σημεία στην πόλη, ώστε το όνειδος της προδοσίας τους να είναι αιώνιο. Το σύνολο των πολιτικών γεγονότων που περιγράφτηκαν ονομάστηκαν 'στηλιτικά', ακριβώς από τα δημοσιεύματα αυτά.

Για την ιστορία, η κυβέρνηση Βούλγαρη αναγκάστηκε να παραιτηθεί. Η νέα Βουλή την παρέπεμψε σε ειδικό δικαστήριο αλλά η δίκη τελικά ματαιώθηκε, γιατί στο μεταξύ, το 1877, ο Βούλγαρης πέθανε.