Η ΓΛΩΣΣΑ ΤΟΥ ΟΜΗΡΟΥ ΣΤΗΝ ΖΩΗ ΜΑΣ

Αναμφίβολα το άκουσμα του ονόματος του Ομήρου προκαλεί σε όλους μας πολλά και ευχάριστα συναισθήματα. Ποιός από εμάς δεν έχει ασχοληθεί με τα σπουδαία έργα του μεγαλύτερου ποιητή όλων των εποχών τουλάχιστον στα σχολικά του χρόνια; Τα έπη του Ομήρου, η Ιλιάς και η Οδύσσεια, είναι συνυφασμένα με την ιστορική διαδρομή του Έλληνα και αποτελούν το θεμέλιο λίθο του πολιτισμού μας αλλά και της γλωσσικής μας κληρονομιάς. Ο μεγάλος δημιουργός έχει χρησιμοποιήσει μια ιδιαίτερη γλώσσα αποτελούμενη από όλες τις ελληνικές διαλέκτους, πλην της δωρικής, δηλαδή την αιολική και ιωνική επί το πλείστον, λιγότερο την αρκαδοκυπριακή και ελάχιστα την αττική. Η αρμονία του λόγου του είναι πραγματικά εκπληκτική καθώς συνεδύασε όλο τον γλωσσικό μας πλούτο στα πλαίσια μιας εξαιρετικά δύσκολης μετρικής που ακούει στο όνομα δακτυλικό εξάμετρο. Η μετρική αυτή έκανε την γλώσσα να ακούγεται με μια μουσικότητα στα αυτιά μας, γνωστή και ως προσωδία, λόγω των μακρών - βραχέων συλλαβών αλλά και της δυναμικής του εξαμέτρου. Έρευνες μάλιστα έχουν δείξει πως η καθημερινή ανάγνωση του Ομήρου έχει ευεργετικές συνέπειες στην υγεία μας λόγω των αναπνοών που απαιτεί και της μουσικότητας του λόγου.

Τα ομηρικά έπη αποτελούνται από 27000 και πλέον στίχους και παρατηρούνται σε αυτά αρκετές επαναλήψεις, της τάξης του 20% περίπου. Τα λήμματα υπολογίζονται στα 9000 από τα οποία τα 1382 είναι κύρια ονόματα. Αρκετές από τις λέξεις είναι κοινές και αναγνωρίσιμες στην νέα ελληνική. Σύμφωνα με μελέτες χρησιμοποιούμε σήμερα αυτούσιο το 50% του ομηρικού λεξιλογίου και το 25 % μέσα σε σύνθεση. Για του λόγου το αληθές ακολουθούν χαρακτηριστικά παραδείγματα ομηρικών λέξεων απολύτως κατανοητά και εύχρηστα για όλους μας .



Ἀνήρ = άνδρας

Θυμός = πνοή, ψυχή, τόλμη, οργή

Νηῦς = πλοίο (ναυσιπλοΐα)

Χείρ = χέρι (χειροδύναμος)

ἄναξ = βασιλέας, κύριος (ανάκτορο)

Γυνή = γυναίκα

Μνηστήρ = μνηστήρας

ἅλς = θάλασσα (αλάτι , παραλία )

Βοῦς = βόδι (βουστάσιο)

Νύξ = νύχτα

Αἴξ = γίδα, κατσίκα (αιγοπρόβατα)

Κλέος = φήμη

Κῦδος = δόξα, τιμή (οδός κυδαθηναίων στην Πλάκα)

Νόστος = επιστροφή (νοσταλγία)

Χλαῖνα = κουβέρτα

Χόλος = οργή, θυμός (χολωμένος)

Δόρπον = δείπνο (επιδόρπιο)

Κέλευθος = δρόμος, πορεία (ρυξικέλευθος)

Κῆδος = φροντίδα, λύπη, πένθος (κηδεία)

Λέχος = κρεβάτι (λεχώνα)

Ὕλη = δάσος, δέντρα, ξύλα (υλοτόμος)

Αἰγίς = ασπίδα (υπό την αιγίδα)

Βῆσσα = κοιλάδα, φαράγγι, χαράδρα (άβυσσος)

Ἕλκος = πληγή

Θρίξ = τρίχα

Μῆνις = οργή, θυμός (μήνυση)

Γλαφυρός = κοίλος, λαξεμένος

Ἵστημι = στήνω, στέκομαι (προϊστάμενος, ιστιοφόρο)

Δύω = βυθίζομαι (δύτης)

Ὀτρύνω = προτρέπω (παροτρύνω)

Πειράω= δοκιμάζω (απόπειρα)

Ωθέω = σπρώχνω (ωθώ)

Ἀλέξω = αποκρούω, προστατεύω (αλεξίπτωτο)

Ἰθύνω = διευθύνω (ιθύνον νους)

ἴκω = φτάνω (ικέτης)

Κυλίνδω = κυλάω (κύλινδρος)

Πτύσσω = διπλώνω (πτυσσόμενος)

Στυγέω = μισώ (στυγερός)

Ἄγχι = κοντά (συγγενείς εξ αγχιστείας)

Δίχα = σε δύο μέρη (διχάλα)

Χαμαί = κάτω (χαμερπής)

Γέρων = γέροντας

Δῶμα = σπίτι , δωμάτιο

Ἧμαρ = ημέρα

Πόντος = πέλαγος

Ἄλγος = φροντίδα, λύπη, πόνος

Ἀλκή = βοήθεια, άμυνα, ορμή, θάρρος

Βουλή = απόφαση, γνώμη, συμβουλή, συνέλευση

Γόος = θρήνος, κοπετός (γοερά)

Κονίη, κόνις = σκόνη, στάχτη (κονίστρα)

Ὀδός = πορεία, ταξίδι, δρόμος

Ὅμιλος = πλήθος, κατάταξη

Ὄχος = όχημα, άρμα

Σάκος = ασπίδα

Σῆμα = σημείο, σημάδι, μνήμα

Φάος = φως

Ἄγγελος = αγγελιαφόρος

Αἰδώς = ντροπή, συστολή, σεβασμός

Ἄρουρα = καλλιεργήσιμη γη, χωράφι, έδαφος (αρουραίοι)

Αὐχήν = τράχηλος (αυχένας)

Γαστήρ = κοιλιά, στομάχι (γάστρα)

Δέμας = σώμα, ανάστημα

Ὄρνις = πουλί (κουτορνίθι)

Ἀτασθαλίη = αλαζονεία, αφροσύνη

Ἰαχή = κραυγή

Ἴκρια = κατάστρωμα (ικριώματα)

Λέβης = καζάνι, λεκάνη

Θέσφατος = προαναγγελμένος από το θεό

Οι λέξεις που παρατέθηκαν αποτελούν απλώς ένα πολύ μικρό δείγμα του ομηρικού πλούτου που από γενιά σε γενιά έφτασε από την μακρινή εποχή του ποιητή σε εμάς. Είναι κατανοητό πως η συνέχεια στην γλώσσα μας συνδέει την ομηρική εποχή με το σήμερα έτσι ώστε να νοιώθουμε απολύτως οικεία διαβάζοντας και χρησιμοποιώντας λέξεις της ομηρικής γλώσσας στην καθημερινότητά μας. Είναι βέβαιο ότι η ενασχόληση με τον μαγικό κόσμο του Ομήρου ανοίγει διαύλους επικοινωνίας με τον αρχαίο ελληνικό κόσμο και μας επιτρέπει να κατανοήσουμε και να αποκρυσταλλώσουμε καλύτερα την ιδιαίτερη πολιτιστική μας ταυτότητα.

ΦΑΙΔΩΝ