Χειραγώγηση vs. Χειραφέτηση

της στην πλειοψηφία μέσω της προπαγάνδας. Και γνωρίζει να το κάνει καλά εδώ και χιλιετίες – παραπληροφορώντας, αποπροσανατολίζοντας, φανατίζοντας, διχάζοντας, τρομοκρατώντας. Προσφέροντας πλούσιο θέαμα κι έντονες συγκινήσεις. Χωρίς μηχανισμούς προπαγάνδας δεν θα υπήρχαν θρησκευτικά δόγματα, εθνικές συνειδήσεις, φυλετικά μίση και πολιτικές ιδεολογίες. Ή και να υπήρχαν, δεν θα αφορούσαν παρά ελάχιστους. Ακόμα και η συντεταγμένη βία (στρατιωτική, αστυνομική, επαναστατική, κλπ) εκπορεύεται από την προπαγάνδα, αφού κανένας δεν είναι διατεθειμένος να ρισκάρει τη σωματική του ακεραιότητα (πόσο μάλλον τη ζωή του) προκειμένου να υπερασπιστεί κάτι στο οποίο δεν πιστεύει.Το μυστικό όπλο της προπαγάνδας είναι ένα και μοναδικό: Η ικανότητα να συνθέτει και να αφηγείται ιστορίες που συναρπάζουν τις μάζες. Μπορεί να σας ακούγεται παράξενο, αλλά αρκεί να αναλογιστείτε το πρόσφατο όργιο χειραγώγησης της κοινής γνώμης μέχρι να ανακοινωθεί η πρωθυπουργοποίηση του Λουκά Παπαδήμου: Ίντριγκες, έριδες, διαρροές, εικασίες, δραματικές εκκλήσεις, εσχατολογικές προβλέψεις, πατριωτικές κορώνες, θεατρινίστικες αποχωρήσεις, απρόσμενες ανατροπές και τεράστιες δόσεις σασπένς. Μία πολυδιάστατη και μεταμοντέρνα ιστορική αφήγηση, που ενσωματώνει επιρροές από τα γραπτά του Μακιαβέλι μέχρι και τα μυθιστορήματα της Αγκάθα Κρίστι (με τον Φίλιππο Πετσάλνικο στον ρόλο του ύποπτου μπάτλερ χωρίς άλλοθι). Μέσα σε λίγες ημέρες, η συντονισμένη προσπάθεια κέντρων εξουσίας και μέσων μαζικής εξημέρωσης είχε σαν αποτέλεσμα να αποδεχτεί μεγάλη μερίδα του ελληνικού λαού έναν σχετικά άγνωστο και μη εκλεγμένο τεχνοκράτη ως σωτήρα, και μία κεντροδεξιά-ακροδεξιά συγκυβέρνηση σαν μοναδική κι αυτονόητη λύση ανάγκης (ενώ την τελευταία φορά που είχαμε εκλογές, οι ψηφοφόροι υποτίθεται ότι είχαν επιλέξει σοσιαλισμό). Η ιδιότυπη αυτή εκτροπή πολιτεύματος στέφθηκε με επιτυχία γιατί οι θεσμικοί και εξωθεσμικοί εκπρόσωποι της εξουσίας απευθύνθηκαν με αποτελεσματικό τρόπο στα αρχέγονα ανθρώπινα ένστικτα – από τη μία καλλιεργώντας τη μέγιστη δυνατή ανασφάλεια κι από την άλλη αφήνοντας να λάμψει στο τέλος μια αχτίδα απατηλής ελπίδας. Παλιά και δοκιμασμένη συνταγή χειραγώγησης, που δουλεύει πάντα.Ωραία, ίσως σκεφτούν κάποιοι από αυτούς που αντιδρούν στο παρόν σύστημα εξουσίας (συχνά επειδή έχουν πέσει οι ίδιοι θύματα κάποιας εναλλακτικής μορφής προπαγάνδας). Ας κάνουμε τότε κι εμείς το ίδιο από την ανάποδη, ελπίζοντας ότι η πολυσυλλεκτική (και σε μεγάλο βαθμό ερασιτεχνική) αντιπροπαγάνδα μας θα καταφέρει να ανατρέψει τις ισορροπίες. Κατά κάποιον τρόπο, το κάνουμε ήδη άλλωστε – γράφοντας τις απόψεις μας στα social media, ανεβάζοντας βιντεάκια και φωτοσοπιές, μοιράζοντας φυλλάδια και τοιχοκολλώντας αφίσες. Μερικές φορές αφηγούμαστε την ιστορία μας ευρηματικά κι επιτυχημένα. Άλλες φορές πάλι, όχι. Ίσως γιατί δεν συνειδητοποιούμε ότι πέρα από αυτό που θέλουμε να πούμε, είναι εξίσου σημαντικό και το πώς θα το πούμε – καθώς και το πόσο αναγνωρίσιμοι και αξιόπιστοι έχουμε καταφέρει να γίνουμε στο κοινό που απευθυνόμαστε. Δεν αρκεί να νομίζουμε ότι έχουμε το δίκιο με το μέρος μας για να μας ακολουθήσουν τα πλήθη στον άνισο αγώνα μας. Χωρίς σενάριο, σκηνοθεσία και πρωταγωνιστές της προκοπής δεν έχουμε καμία τύχη.Το πρόβλημα με την προπαγάνδα όμως είναι ότι ανεξάρτητα από το ποιον εξυπηρετεί, αντί να αφυπνίζει συνειδήσεις δημιουργεί οπαδούς. Κι αυτό είναι πάντοτε επικίνδυνο, γιατί οι οπαδοί είναι ανελεύθεροι άνθρωποι που ζουν βυθισμένοι στο σκοτάδι της μίας και μοναδικής ‘Αλήθειας’. Κι όταν οι αντικειμενικές συνθήκες γύρω τους δυσκολεύουν, οι οπαδοί γίνονται επιρρεπείς στο να χάσουν την ανθρώπινη υπόσταση τους και να μετατραπούν σε κτήνη. Αυτός είναι και ο λόγος που κατά καιρούς αντιτίθεμαι παθιασμένα σε χυδαίους λαϊκισμούς κι αψυχολόγητους τραμπουκισμούς κάθε είδους. Ακόμα κι αν ο σκοπός είναι ιερός, τα μέσα δεν αγιάζουν. Είτε μιλάμε για μούντζες είτε για πέτρες, όταν η ιστορία μας παύει να βγάζει νόημα, το μοναδικό αφηγηματικό εύρημα που μπορεί να επιφέρει κάποιου είδους κάθαρση είναι ένας από μηχανής θεός. Μηχανοκίνητος ενίοτε.Πιστεύω ακράδαντα ότι η μόνη διέξοδος από τον φαύλο κύκλο της προπαγάνδας είναι η χειραφέτηση των ανθρώπων. Η πνευματική διαύγεια και ανεξαρτησία, έτσι όπως διαμορφώνεται από την παιδεία και τον πολιτισμό. Η διαρκής αναζήτηση της ουσίας των πραγμάτων και η κριτική σκέψη που αμφισβητεί τις ‘υπέρτατες αξίες’ του έθνους, του χρήματος και των κάθε λογής ειδώλων (θρησκευτικών, πολιτικών, πολιτισμικών, κλπ). Η αποδοχή της διαφορετικότητας και η αλληλεγγύη σαν στάση ζωής και όχι σαν κούφιο σύνθημα. Η επίγνωση ότι δεν υπάρχουν μοναδικές αλήθειες και αναπόφευκτες λύσεις. Η ειλικρίνεια και η εντιμότητα, απέναντι στον εαυτό μας αλλά και στους γύρω μας. Η δημοκρατία – που εφόσον στηρίζεται σε ελεύθερους, σκεπτόμενους και κοινωνικά ευαίσθητους πολίτες δεν έχει να φοβηθεί τίποτα κι από κανέναν.Και πώς θα φτάσουμε ως εκεί ρε φίλε; Με λόγια και αγνές προθέσεις; Εδώ δεν υπάρχουν λεφτά ούτε για τα αναγκαία, με την παραγωγή παιδείας και πολιτισμού θα ασχολούμαστε; Στο επόμενο ποστ σκοπεύω να παρουσιάσω μία πρόταση για ένα συλλογικό εγχείρημα περιορισμένης εμβέλειας, που ναι μεν δεν πρόκειται να σκοτώσει τον δράκο της προπαγάνδας, αλλά τουλάχιστον έχει κάποιες πιθανότητες να υπονομεύσει την παντοκρατορία ενός βαθιά σκοταδιστικού κι αντιδημοκρατικού συστήματος εξουσίας. Μείνετε συντονισμένοι.http://nefelikas.wordpress.com/